1937ko apirilak 26: Munitibarren eta Bizkaiko Ekialdeko herrien aurkako erasoak
Laburpena
Laburpena
1937ko apirilaren 26an Kondor Legioak Gernika bonbardatu zuen, baina, egun hartan, alemaniarrek Oiz inguruko Bizkaiko ekialdeko herriak ere eraso zituzten (Markina, Ziortza-Bolibar, Munitibar-Arbatzegi-Gerrikaitz, Arratzu, Muxika eta Errigoiti). Artikulu honetan, herri horiek jasan zituzten bonbardaketa eta metrailatzeak aztertu ditugu, fokua Munitibarren ezarriz. Izan ere, apirilaren 26an, herri hori hainbat aldiz eraso zuten airetik, eta, gure datuen arabera, bonbardaketen ondorioz, herrian bertan, 11 pertsona hil ziren (7 zibil eta 4 soldadu) eta bederatzi bat zaurituta gelditu ziren.
Summary
On the 26th of April 1937 the Condor Legion participated in the bombing of Guernica, but on that day, German troops also attacked many other villages around Oiz mountain (Markina, Ziortza-Bolibar, Munitibar-Arbatzegi-Gerrikaitz, Arratzu, Muxika and Errigoiti). In this article we analyse the aerial bombing and machinegun attacks that those villages suffered, focusing the research on the attack suffered by the village called Munitibar. It has to be taken in account that on the 26th of April 1937 this town was attacked many times. According to the data we have gathered, 11 people were killed (7 civilians and 4 soldiers), and around 9 people were wounded.
Erreferentziak
Aguirre, J.M. (1979): Historia general de la guerra civil en Euskadi, 5. liburua, El Clero Vasco I, L. Haranburu, Donostia.
Aiestaran, (2006): “Edurne Ostolaza: ‘Gerrak nire bizitza goitik behera aldatu zuen’â€, Drogetenitturri, Ermua eta Mallabiko aldizkaria, 138, 5-7.
Aizpuru, M. (2001): “Abertzaletasuna Araban: Legutianoko jelkideak XX. Mendearen lehen hereneanâ€, Uztaro 39, 53-61.
Arana Martija, J. A. (2007): “Camino de Bilbao, la toma y ocupación de Gernika: dos interesantes cartas del comandante militarâ€, Bidebarrieta 18, 459-472.
Azurki, A. (2011): Maizales bajo la lluvia. Testimonios de los últimos gudaris y milicianos de la Guerra Civil en Euskadi, Alberdania, Irun.
Beldarrain, P. (1980): Los Asaltos al Monte Intxorta. Intxorta Mendiko Burrukaldiak (1936-1937), Bidasoa Oraiñaldiko Edesti-Ikasgoa, Geu Argitaldaria, Bilbao.
Bidasoa (2005): La guerra civil en Euzkadi. 136 testimonios inéditos recogidos por José Miguel de Barandiaran, Bidasoa. Instituto de Historia Contemporanea. Hegoa. Frantzia.
Gandiaga, B. (1987): Triskantzatik esperantzara, Graficas MunguÃa, Mungia.
“Gernika en llamasâ€, Euzkadi egunkaria (1937-4-28), 6. orria.
Gutierrez Arosa, J. (2007): La Guerra Civil en Eibar y Elgeta, Eibarko Udala, Elgetako Udala eta Ego Ibarra Batzordea.
Irazabal, J. (2012): Gerra Zibila Durangaldean 1936-1937, Gerediaga Elkartea, Durango.
Juaristi, P. (2011): Markinako Frontea, UPV/EHU-ko Argitalpen Zerbitzua, Bilbao.
Juaristi, P. (2014): Gerra Zibila Berriatuan eta Lekeitioko Frontean, UPV/EHU-ko Argitalpen Zerbitzua, Bilbao.
Onaindia, S. (1987): Gernika, Aita Onaindia, Larrea.
Onaindia, S. (1988): Oroi-Txinpartak, Igarri, Bilbo.
Steer, G. L. (2002): El Ãrbol de Gernika. Un ensayo sobre la guerra moderna, Txalaparta, Tafalla.
Salas, J. (1981): Guernica, Rialp, Madrid.
Southworth, H. R. (1977): Periodismo, diplomacia, propaganda e historia, Iberia, Bartzelona
Talon, V. (1988): Memoria de la Guerra de Euzkadi de 1936, Plaza & Janes, Bartzelona.
Urgoitia, J. A. (2002): “Del derrumbamiento del Frente de Gipuzkoa a la Estabilización del Frente (20 de abril – 5 de mayo de 1937)†in Urgoitia, J.A. (Zuzendaria): Crónica de la Guerra Civil de 1936-1937 en la Euzkadi Peninsular. La Ofensiva del General Mola Sobre Bizkaya, IV. Tomoa, Sendoa, Oiartzun.
Urkijo, J. (2014): Diario de un gudari en el frente de Euskadi, Intxorta 1937 kultur elkartea, Oñati.
Vargas Alonso, F.M. (1999): “Gudaris Guipuzcoanos en el Euzko Gudarostea (1936-1937)â€, Bilduma 13, 193-235.
Vargas Alonso, F. M. (2001): “La formación de los batallones y la guerra en Vizcaya†in Urgoitia, J. A. (Zuzendaria): Cronica de la Guerra Civil de 1936-1937 en la Euzkadi Peninsular. Primera Parte. La pérdida de Guipuzcoa, II. Tomoa, Sendoa, Oiartzun.
Ybarra y Berge, J. (1958): Catálogo de Monumentos de Vizcaya, Imprenta Provincial, Bilbao.
Zubikarai, A. eta Fdez Egiguren J. (1992): Munitibar. Arbatzegi-Gerrikaitz, Agustin Zubikarai, Bilbo.
Erabilitako web orriak
Ahaztuen Oroimena: https://ahaztuenoroimena.com/
Eusko Jaurlaritza, Justizia eta Herri Administrazio Saila: Gerra Zibilean desagertutako pertsonen zerrenda:
Eusko Jaurlaritza: Liburuklik: Euskal Liburutegi Digitala, hemeroteka, prentsa historikoa: http://www.liburuklik.euskadi.net/handle/10771/10408
Aztertutako artxibategiak
Aranzadi Zientzia Elkartearen agiritegia, Donostia: presondegian edo langileen batailoietan egondakoen zerrendak.
Archivo Intermedio de la Región Militar Noroeste (Airmn), Ferrol, Bilbao funtsa: epaiketa militarra izan ostean, kartzelan egon zirenen zerrendak.
Archivo General de la Administración (AGA), Alcala de Henares: epaiketa militarra izan ostean, kartzelan egon zirenen zerrendak.
Bizkaiko Foru Agiritegi Historikoa.
Munitibarko Udal Artxibategia: Munitibarko Erregistro liburua.
