https://aldizkariak.ueu.eus/index.php/osagaiz/issue/feed 2025-07-17T08:37:46+00:00 Arduraduna oee@oeegunea.eus Open Journal Systems <p>Osagaiz aldizkaria Osasungoa Euskalduntzeko Erakundearen (OEE) eta Udako Euskal Unibertsitatearen (UEU) elkarlanetik sortu da, osasun zientziei buruzko artikulu zientifikoak argitaratzeko eta ikerketa taldeen lanak ezagutzera emateko helburuarekin. Osasunarekin erlazionaturiko ikerkuntza mota guztiak hartuko ditu barne. Izan ere, aldizkariak osasun arloko euskal komunitate zientifikoak eginiko aurkikuntza zientifikoen transferentzia-tresna izatea du xede.</p> https://aldizkariak.ueu.eus/index.php/osagaiz/article/view/6014 2025-06-29T09:50:08+00:00 Telmo Lazkano Muga mugikorrarenauzia@gmail.com

<p>Arretaren ekonomia, erabiltzaileak ahalik eta denbora gehien pantailari konektatuta mantentzean oinarritzen da, datu pertsonalak bildu eta merkaturatzeko. Artikulu honetan dinamika horrek nerabeengan duen eragina aztertzen da, bereziki zaurgarriak baitira emozionalki eta neurologikoki. Gailu digitalen erabilera goiztiar eta luzarokoak eragin ditzakeen kalte psikologikoei buruzko ikerketa berrienak berrikusten dira, hala nola antsietatea, depresioa eta arrisku-jokabideen hazkundea. Amaitzeko, gomendio zehatzak ematen dira familientzat, ikastetxeentzat eta &nbsp;erakunde legegileentzat.</p>

2025-07-17T00:00:00+00:00 Copyright (c) 2025 Telmo Lazkano Muga https://aldizkariak.ueu.eus/index.php/osagaiz/article/view/6015 2025-06-29T10:10:58+00:00 Maria Unsain Mancisidor unsainm@gmail.com

<p>Osasunaren determinante sozialak pertsona oro jaio, hazi, hezi, lan egin eta bizi diren baldintzek osatzen dituzte. (1) &nbsp;Osasunaren determinante komertzialak (ODK) konkretuki, aktore komertzialek giza osasunean eta desberdintasun sozialetan eragiteko erabiltzen dituzten praktika edo sistemak dira. (1)</p> <p>Merkataritzak eta industriak positiboki eragin dezakeen arren, geroz eta ebidentzia gehiago dago industriaren produktu eta praktika askok, gizakion osasunean eta ingurugiroan kalteak sortzen dituztela. (4) (5)</p> <p>Industria kaltegarri gutxi batzuek, mundu mailan osasun arazo ugari sortu dituzte, gaixotasun kroniko ez transmitigarrien gorakada nabarmena eta larrialdi klimatikoa, besteak beste. (3)(5)</p> <p>Gaixotasun kroniko ez transmitigarriak munduko heriotzen %74aren (OME 2023) eta Europako heriotzen %90aren (OME 2021) erantzule dira. (2) &nbsp;Lau industria sektore dira eragile nagusiak: alkohola, tabakoa, elikagai ultraprozesatuak eta erregai fosilak. Dena den, ez kaltegarritzat jotzen diren beste industria batzuek ere, osasun kalteak sor ditzakete estrategia berdinak erabiliz (sare sozialek osasun mentalean, adibidez). (3)(5)</p> <p>Lan honen helburua industria transnazionalek sortu duten sistema patologikoa ikusaraztea da, industria kaltegarriek beraien etekina giza osasunaren eta ingurugiroaren aurretik jartzen baitute estrategia ugariren bitartez. (3)(5) &nbsp;Lan honetan, &nbsp;honi aurre egiteko hainbat kontrol neurri proposatzen dira.(7)</p> <p>Gako-hitzak: Osasunaren determinante sozialak; Osasunaren determinante komertziala; Gaixotasun kroniko ez-transmitigarriak; elikagai industria; tabako industria; industria farmazeutikoa</p>

2025-07-17T00:00:00+00:00 Copyright (c) 2025 Maria Unsain Mancisidor https://aldizkariak.ueu.eus/index.php/osagaiz/article/view/6016 2025-06-29T10:29:05+00:00 Ane Mujika Agirre ane.mujikaagirre@osakidetza.eus Ane Arrondo Esnaola ane.arrondoesnaola@osakidetza.eus

<p><strong>Sarrera</strong>: Heste meharreko gainhazkuntza bakterianoaren sindromea (HMGBS), heste meharreko bakterioen kantitate eta konposizioaren aldaketengatik sortzen den entitatea da. Gehiegizko ugaritze hau mikroorganismo metanogenoengatik denean, hesteetako metanogenoen gainhazkuntza (HMG) bezala definitzen da. Ohiko klinika min edota distentsio abdominala eta beherakoa izan ohi da, eta bere garapena arrisku-faktore desberdinei loturik dago. Diagnostikorako hidrogeno arnastuaren testak erabiltzen dira. Azken urteetan gero eta entzunagoa den sindromea izan arren, ebidentzia zientifikoa urria da, bere maneiuan zalantzak sortzen direlarik. Azken ikerketek garrantzi handia ematen diete arrisku-faktoreen presentziari, horiek gabeko pazienteetan sintomek balio prediktibo ahula dutela defendatuz.</p> <p><strong>Helburuak</strong>: Donostiako Unibertsitate Ospitaleko haur-gastroenterologiako kontsultan egindako laktulosa bidezko hidrogeno arnastuaren testen emaitzak aztertzea, HMBG diagnostikatuak izan ziren eta ez zirenen sintomatologia deskribatu eta arrisku faktoreen presentzia ikertuz.</p> <p><strong>Metodoak</strong>: Atzera begirako azterketa deskribatzailea, 2021eko ekainetik 2024ko urrira bitartean laktulosa-testa egin zitzaien pazienteen historia klinikoen berrikuspenaren bidez.</p> <p><strong>Emaitzak</strong>: 67 test egin ziren<span style="text-decoration: line-through;">,</span> eta 57 analizatu. Testa normala izan zen % 45ean. Test positiboen artean: HMGBS % 22.8, HMG % 17.54, mikroorganismo metanogenoen eta kolonizazioa % 14,03. Sexuaren araberako banaketa: % 54,4 gizonezkoak eta % 45,6 emakumezkoak. Diagnostikorako batez besteko adina: 9,45 urte ± 2,62. Sintomatologia ohikoena min abdominala izan zen (%91,22), ondoren flatulentziak (% 56,14) eta beherakoa (% 50,88). Ez da klinikaren eta diagnostikoaren arteko loturarik aurkitu. Arrisku-faktoreak 4 pazientek aurkeztu zituzten, guztiak HMGBS taldean.</p> <p><strong>Ondorioak</strong>: sintomen eta HMGBSren presentziaren arteko korrelazio txikia dela eta, azken ebidentziei jarraituz, gomendagarria litzateke testa egiteko aukera klinika bateragarria eta arrisku-faktoreak dituzten pazienteetan soilik planteatzea.</p>

2025-07-23T00:00:00+00:00 Copyright (c) 2025 Ane Mujika Agirre, Ane Arrondo Esnaola https://aldizkariak.ueu.eus/index.php/osagaiz/article/view/6017 2025-06-29T21:07:53+00:00 Leire Gundin Leiza leire.gundinleiza@osakidetza.eus Marta Larrañaga Aranzadi marta.larranagaarzamendi@osakidetza.eus Ane Arrondo Esnaola ane.arrondoesnaola@osakidetza.eus Leyre Vilella San Martin leyreaurora.vilellasanmartin@osakidetza.eus Miren Satrustegi Aritziturri miren.satrustegiaritziturri@osakidetza.eus Ainhoa Sarasua Miranda ainhoa.sarasuamiranda@osakidetza.eus

<p><u>Sarrera</u><br>Dumping sindromea hipogluzemia hipozetosikoaren kausetako bat da. Urdaileko kirurgia jasan duten pazienteetan gertatzen da, bereziki Nissen funduplikaturaren ondoren. Garrantzitsua da entitate hau kontuan hartzea eta aurrekari kirurgiko horiek dituzten pazienteetan gluzemiaren monitorizazioa egitea.</p> <p>Artikulu honetan dumping sindromearen bi kasu aipatzen dira. Bi kasuetan Nissen funduplikaturaren ebakuntza egin zitzaien eta bietan glukosa mailen neurketa egin ondoren otorduen osteko hipergluzemia eta ondorengo hipogluzemia agerian geratu ziren, dumping sindromea diagnostikatuz.</p> <p>Bi kasuetan, elikadura-jarraibide bat ezarri zen, otordu zatikatuak eta maizagoak eginez eta azkar xurgatzen diren karbohidratoak baztertuz. Horrez gain, arto-almidoia gehitu zitzaien otorduei, xurgapen moteleko karbohidrato gisa, gluzemien kontrol egokia lortuz.</p> <p><u>Ondorioak</u><br>Urdaileko kirurgiaren aurrekaria duten pazienteetan hipogluzemia hipozetosikoa agertzen bada, dumping sindromea baztertzea beharrezkoa da. Maneiu nutrizionala funtsezkoa da eta gehienetan nahikoa izaten da gaixotasuna kontrolatzeko. Urdaileko kirurgia izan duten pazienteetan, otordu ondorengo gluzemiaren neurketa baloratu daiteke, batez ere sintomak badituzte.&nbsp;</p>

2025-07-17T00:00:00+00:00 Copyright (c) 2025 Leire Gundin Leiza, Marta Larrañaga Aranzadi, Ane Arrondo Esnaola, Leyre Vilella San Martin, Miren Satrustegi Aritziturri, Ainhoa Sarasua Miranda https://aldizkariak.ueu.eus/index.php/osagaiz/article/view/6018 2025-06-29T21:37:21+00:00 Pedro Gorrotxategi Gorrotxategi pedrojesus.gorrotxategigorrotxategi@osakidetza.eus Ainhoa Zabaleta Rueda ainhoa.zabaletarueda@osakidetza.eus

<p><strong>Sarrera.</strong>&nbsp; Pediatriako ikerketan pentsatzen dugunean, ospitaleetan pentsatzen dugu, ikasketa sofistikatuetan, baina lehen mailako arretako pediatrian ere ikerketak egin daitezke. Horren adibide dira, aurten Gipuzkoako lehen mailako arretako pediatriak, Lehen Mailako Arretako Espainiako Pediatria Elkartearen&nbsp;(Asociación Española de Pediatría-AEPap) Kongresuan lortutako hiru sariak.</p> <p><strong>Metodoak</strong>: AEPap-en Kongresuan 180 komunikazio aurkeztu ziren. Egoiliarrek aurkeztutako&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp; &nbsp;komunikazioak, irakaskuntzako lantaldeak aztertzen ditu. Hasierako berrikusketa baten ondoren, 18 lan aukeratzen dira&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp; &nbsp;eta, bigarren berrikusketa baten ostean, saridunak aukeratzen dira.</p> <p><strong>Emaitzak</strong>: Gipuzkoako pediatriako profesionalek hiru sari lortu dituzte eta landutako gaiak hurrengoak izan ziren: (1) familia elkartu ondoren, haur etorkinetan sortzen diren arazoak, (2) osasunaren determinatzaile&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp; &nbsp;komertzialak eta (3) asmaren&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp; &nbsp;kudeaketa lehen mailako arretan.</p> <p>Hiru gaiek lehen mailako arretako hiru kezka nagusi adierazten dizkigute: (1) Alderdi sozialak osasunean duen eragina eta haur etorkinen harrera, (2)&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp; industria farmazeutikoaren eragina gure eguneroko lanean, eta (3) asmaren ebaluaketa prozesuak lehen arretako kontsultan: nola egiten dira eta zer dago hobetzeko?<br><strong>Ondorioak.</strong> Lehen mailako arretako pediatriako ikerketa herritarrentzat garrantzitsuak diren osasun&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp; &nbsp;eta asistentzia &nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;prozesuak aztertzeaz arduratzen da.</p> <p>Lehen arretan ikerketak egiteko aukera handia dago. Izan ere, paziente guztiak pasatzen dira osasun zentroetatik eta honek ikerketetan parte hartuko duten pertsonekin kontaktua izatea errazten du. Bestalde, osasun zentroen artean sarea sortzea erraza da, parte-hartzaileen kopurua handitzea ahalbidetuz&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp; .<br>Ikerketa guzti horien helburua osasunaren eta asistentzia-prozesuen alderdi sozialak hobetzea da.</p> <p>&nbsp;</p>

2025-07-17T00:00:00+00:00 Copyright (c) 2025 Pedro Gorrotxategi Gorrotxategi, Ainhoa Zabaleta Rueda https://aldizkariak.ueu.eus/index.php/osagaiz/article/view/6019 2025-06-29T21:51:31+00:00 Ane Zurutuza Bengoa ane.zurutuzabengoa@osakidetza.eus Juana Maria Sanchez Puentes juanamaria.sanchezpuentes@osakidetza.eus Pilar Gomez Cabanillas mariadelpilar.gomezcabanillas@osakidetza.eus Salome Aramburu Garate salome.aramburugarate@osakidetza.eus

<p>Gripea etengabeko mehatxua da eta, nahiz eta haurrek gehienetan sintoma subklinikoak garatu, batzuetan oso larria izan daiteke. Gripearen aurkako neurri profilaktiko nagusia gripearen txertoa da.</p> <p>Gripearen aurkako txertoaren onarpena baxua da eta hainbat estrategia ezberdin ezarri dira estaldura hobetzen saiatzeko. Horien artean&nbsp; 2024 denboraldian 24-59 hilabeteko haurrei gripearen aurkako sudur barneko txertoa jartzea erabaki da.</p> <p>2024 kanpaina sudur barneko gripearen txertaketaren lehen urtea izanik, Zumarraga&nbsp; Osasun Zentroan sudur barneko gripearen txertoa jaso duten familien bizipena aztertu nahi izan dugu.</p> <p>&nbsp;</p>

2025-07-17T00:00:00+00:00 Copyright (c) 2025 Ane Zurutuza Bengoa, Juana Maria Sanchez Puentes, Pilar Gomez Cabanillas, Salome Aramburu Garate https://aldizkariak.ueu.eus/index.php/osagaiz/article/view/6020 2025-06-29T22:01:40+00:00 Ander Izaguirre Urberuaga ander.izaguirreurberuaga@osakidetza.eus Iñaki Izaguirre Mendikute inaki.izaguirremendicute@osakidetza.eus

<p>Sarrera: Oklusio normal batek funtzio murtxikatzaile egokia ahalbidetzen du, aparatu muskulueskeletikoarekin harmonian. Garezurraren eta aurpegiaren hazkundeak eta oklusio-ereduak eragin genetikoa dute. Elikadurarik gabeko hurrupatze-ohiturek desorekatu egin ditzakete muskulu-indarrak, hortzen posizioa, arkuen eta haien formaren arteko erlazioa, eta, ondorioz, aldatu egiten dute aho-aurpegiaren hazkundea.</p> <p>Metodoak: Eusko Jaurlaritzako Osasun Sailaren &nbsp;Haurren Hortzak Zaintzeko Programaren barruan, 7 eta 9 urte bitarteko haurren zeharkako azterketa egin da. Elikadurarik gabeko hurrupatze-ohiturei dagokienez, maloklusioen prebalentzia ezagutu nahi da, eta hurrupatze ez-nutritiboko ohiturak dituzten haurren eta hurrupatze nutritiboko ohiturarik ez duten edo hiru urte bete baino lehen ohitura horiek utzi dituzten haurren artean esanahi estatistikorik dagoen zehaztu.</p> <p>Emaitzak: Xurgatzeko ohitura ez-nutritiboak txupetea eta/edo tetina xurgatzea eta xurgatze digitala dira. Denboran luzatuz gero, 3 urtetik aurrera, aurreko hozkada irekia, irensketa atipikoa, hozkada gurutzatua, irtengunea eta ahoko arnasketa ikus ditzakegu, besteak beste. Elikadurarik gabeko hurrupatze-ohituren eta aztertutako maloklusioen artean lotura dagoela ikusten da. Ohitura oldarkorrena hatza xurgatzea da.</p> <p>Ondorioak: Garrantzitsua da maloklusioak prebenitzea, gurasoei garezurraren eta aurpegiaren garapenean ohitura horiek duten eragin kaltegarriaren berri emanez.</p>

2025-07-17T00:00:00+00:00 Copyright (c) 2025 Ander Izaguirre Urberuaga, Iñaki Izaguirre Mendikute https://aldizkariak.ueu.eus/index.php/osagaiz/article/view/6030 2025-07-16T21:21:47+00:00 Oihane Garmendia Zabaleta garmendia.zabaleta@gmail.com Idoia Serrano Pejenaute IDOYA.SERRANOPEJENAUTE@osakidetza.eus Elene Lejarzegi Anakabe ELENE.LEJARZEGIANAKABE@osakidetza.eus

<p>Pediatria Topaketak urtero egiten den jardunaldia da. Aurtengoa XVII. edizioa izan da eta Udako Euskal Unibertsitatearen (UEU) Eirbarko egoitzan ospatu zen, Markeskoa jauregian, 2025ko apirilaren 3an. Pediatriaren arloan euskara hutsez egiten den jardunaldi bakanetakoa da. Hortaz, jardunaldiaren helburu nagusia pediatriaren arloko ikerketa, eguneratze eta jakintzaren zabalkundea euskaraz egitea baimenduko duten espazioak sortzea da. Era berean, topaketa honek pediatra eta pediatriako erizain euskaldunen arteko ezagutza erraztu eta ikerketa zein komunikazio-sareak sortzeko aukera paregabea eskaintzen du. Izan ere, medikuntza etengabe eraberritzen ari den alorra da. Aurrerakuntza eta hobekuntzen motor nagusia ikerketa da, eta pediatria ez da salbuespena. Hala ere, maiz profesional bakoitzak bere aldetik egiten du lan eta era horretan zailagoa da emaitza esanguratsuak lortzea. Hortaz, benetako balioa duen ikerketa egiteko taldeak eta sareak sortu behar dira. Jardunaldia pediatriaren arloko osasun-profesionalei zuzenduta dago; batez ere, pediatriako medikuei eta pediatriaren arloan lan egiten duten erizainei. Hala ere, osasun-arloan hainbat espezialistek artatzen dituzte ume eta nerabeak, hala nola, familia-medikuek, odontologoek, osasun mentaleko profesionalek... horiei ere zabalik dago jardunaldi hau. Hartara, eguneroko lanean haurrak artatzen dituzten hainbat arlotako osasun-profesionalen ikuspegi anitza elkarbanatzea ahalbidetzen baita. Urtero legez, jardunaldiak Euskal Herriko Lehen Mailako Pediatria (EHLMPE) eta Euskal Herriko Pediatria (EHPE) elkarteen babesa jaso du. Bigarren urtez, OEE-Osasuna Euskalduntzeko Elkartearekin eta UEUrekin elkarlanean aritu gara jardunaldia antolatzeko. Aurten, lehenegoz, erakunde babesle eta laguntzaileen ordezkariak izan genituen jardunaldiaren irekieran, beraien lana azaldu eta Pediatria Topaketekin elkarlana aurkezteko; Jone Amansorrain Urrutia EHPEtik, Irati Iciar Madinabeitia UEUtik eta Ainhoa Zabaleta Rueda, Nerea Trebolazabala Quiranteren izenean EHLMPEtik. Ondoren, osasun-arloan ardura handikoak diren bi gai jorratu ziren. Alde batetik, Telmo Lazkano Mugak (Irakaslea eta teknologia berrien eta pantailen arloan aditutako hezitzailea) teknologia berrien eta nerabeen osasun mentalaren inguruan hitz egin zuen. Badakigu teknologia berriek eragin handia dutela osasunaren hainbat arlotan, garapen neurologikoan, obesitatean… baina, oraingoan osasun mentalean eta pertsonen arteko harremanean jarri zen fokua.<br>Beste alde batetik, osasunaren determinante komertzialen garrantzia eta eragina aurkeztu zuen Maria Unsainek (Hernaniko osasun zentroko pediatra). Helburua farmazia eta elikagaien industriak osasun-profesionalen eguneroko jardunean duten eraginaren gainean hausnarketa sustatzea zelarik. Gero, bertaratutako pediatrek zein erizainek beren lan eta ikerketak aurkezteko aukera izan zuten. Aurten ere, orain arteko edizioetan bezala, lankideen erantzuna oso ona izan zen. Zazpi ahozko komunikazio jaso genituen eta lanen kalitatea handia izan zen. Aurkezpenen ostean bertaratutako profesionalen artean galdera-erantzun eta eztabaidarako tartea izan genuen eta mahai-inguru interesgarriak sortu ziren. OSAGAIZ aldizkariak aurreko urtetik eskeinitako aukera baliatuz, Eibarren aurkeztutako hitzaldi eta komunikazioen bilduma txiki bat argitaratu nahi izan dugu, gerora ere egindako lanak eskura izan ditzagun. Hurrengo urteetara begira ere, Topaketak osasun-arloan euskararen erabilera hauspotzeko tresna baliagarria izan daitezkeela uste dugu, maila asistentzialean zein akademikoan. Beraz, interesa duen oro animatu nahi genuke hurrengo jardunaldietan parte hartzera. Izan ere, osasungintzak unibertsala izan behar duen honetan, euskaratik eta euskaldunentzat egitea ezinbestekoa zaigu, eta horretan guztiok dugu zer esan eta zer egin.</p> <p>&nbsp;</p> <p>XVI. Pediatria Topaketen talde antolatzailea:<br>Oihane Garmendia Zabaleta<br>Idoia Serrano Pejenaute<br>Elene Lejarzegi Anakabe</p>

2025-07-17T00:00:00+00:00 Copyright (c) 2025 Oihane Garmendia Zabaleta, Idoia Serrano Pejenaute, Elene Lejarzegi Anakabe https://aldizkariak.ueu.eus/index.php/osagaiz/article/view/6031 2025-07-16T21:36:36+00:00 .. izaskun.elezgarai@ehu.eus 2025-07-17T00:00:00+00:00 Copyright (c) 2025 ..